Fixatievrij woonzorgcentrum? Het kan!

Fixatie wordt algemeen gedefinieerd als het aanwenden van handelingen en materialen die de bewegingsvrijheid van een patiënt beperken. Vrijheidsberoving dus, vaak zelfs in de vorm van complete immobilisatie. De schadelijke gevolgen daarvan voor de fysieke en geestelijke gezondheid van de patiënt zijn al lang bekend.

Waarom zowat alle woonzorgcentra, ook in onze groep het dan toch zijn blijven toepassen? Omdat ze het zagen als een noodzakelijk kwaad dat niet opwoog tegen de voordelen, vooral op het vlak van valpreventie. Maar ook die ballon is ondertussen door de wetenschap doorprikt …

Tal van studies hebben immers aangetoond dat je met het vastbinden van senioren vooral lichtere valpartijen vermijdt, die meestal geen ernstige fysieke letsels veroorzaken. Weinig voordelen dus, zeker in vergelijking met de vele nadelen. Residenten die tegen hun wil gefixeerd worden, gaan zich immers verzetten, met soms ernstige wonden als gevolg.

Daarnaast kan langdurige fixatie ook leiden tot ongevoeligheid in de ledematen, doorligwonden, constipatie, … En ook de impact van het gevoel van onmacht, frustratie en sociale isolatie op de mentale gezondheid mag niet onderschat worden. Dat geldt trouwens ook voor de familie van de resident. Het beeld van een vastgebonden moeder of vader is voor veel mensen emotioneel erg moeilijk te verwerken.

Bovendien is het vooral een kortetermijnoplossing – voor zover je het überhaupt een oplossing kan noemen. Want aangezien de spierfuncties van bejaarden snel afnemen bij immobilisatie, stijgt het valrisico op langere termijn zienderogen. Een vicieuze cirkel die uiteindelijk eindigt met wat je net wou vermijden: een ernstige valpartij die de levenskwaliteit van de resident voorgoed kan compromitteren.

Om die redenen beschouwt Armonea fixatie niet langer als een deel van haar valpreventiebeleid. Meer nog: het is geen onderdeel van ons beleid, full stop. En onze ambitie is even duidelijk: op termijn naar ‘zero fixatie’ gaan in al onze rusthuizen.

Als een resident gedrag toont dat normaal met fixatie zou worden opgelost, gaan we eerst de oorzaak van dat gedrag analyseren en oplossen. Dat vereist heel wat geduld en empathie, maar onze ervaring leert dat het werkt.

In 2015 maakten we onze ambitie concreet met een driejarenplan, inclusief nulmeting en duidelijke doelstellingen. Met resultaat: onze fixatiegraad is ondertussen gedaald van 30 procent naar 15 procent, ver onder het Vlaamse gemiddelde van 42 procent dat het Agentschap Zorg & Gezondheid onlangs berekende. En dat terwijl we zelf nóg strengere criteria hanteren dan het AZG voor wat we wel en niet als fixatiegeval registreren. In drie woonzorgcentra (Kapelleveld, L'Orchidée en Ter Meeuwen ) hebben we zelfs onze ‘zero fixatie’-doelstelling al gehaald.

Toch beseffen we dat het voor heel Armonea een werk van lange adem blijft: los van het sensibiliseren van onze eigen medewerkers – waar we enorm op inzetten via opleidingen – zijn we immers ook verplicht de keuze van de resident en zijn adviseurs (in de eerste plaats de medisch vertegenwoordiger en de arts) te respecteren. In sommige gevallen is dat zelfs wettelijk verplicht: elk woonzorgcentrum moet een medisch attest dat fixatie voorschrijft, gehoorzamen. En ook al ontraden we het altijd – ook die sensibilisering beschouwen we als onze taak –, we komen die wettelijke verplichting uiteraard wel na.

Een concreet voorbeeld: onze residenten of hun vertegenwoordigers vragen ons soms zelf om nachtelijke immobilisatie omdat ze vrezen dat ze uit hun bed zullen vallen. In zo’n geval zoeken we een alternatief. Slim geplaatste bedhekken bijvoorbeeld, die de bewoner wel beschermen tijdens het slapen, maar die hem of haar toch genoeg opening bieden om naar het toilet te gaan.

Eerlijk is eerlijk: wie een fixatiearm beleid voert, moet extra inzetten op valpreventie. En dat doen we ook, zoals je leest in ons expertiseartikel over valpreventie en -tips. Maar dan nog is het niet uit te sluiten dat er zich iets meer valincidenten voordoen. Maar zoals we al zeiden, zijn die extra valincidenten en hun fysieke gevolgen doorgaans veel minder ernstig. En het allerbelangrijkste: ze wegen hoegenaamd niet op tegen de enorme positieve gevolgen voor het fysieke en geestelijke welzijn van onze residenten. Want dát is onze allerhoogste prioriteit.

Heb je vragen over het fixatiebeleid bij Armonea of in een van onze voorzieningen? Dan kan je hier contact met ons opnemen .

Bekijk hier de reportage van de VRT en het krantenartikel in HLN over ons fixatieloos woonzorgcentrum Kapelleveld in Ternat.
Ook De Morgen publiceerde een artikel hierover.